Wigatine kalungguhan Alun-alun kidul (Pengkeran) jamane wingi uga sok kanggo nindakake paukuman pidana pati marang sapa kang nedya nglawan lan ngemban kesalahan marang Kerajaan. Paukuman pati uga sok ditindakake ing Mancasan (saka tembung Pancas). Wartane sawise nindaki ukuman pancas, jasade banjur dipetak ing sacedhake kono, Mancasan. Abdi dalem kang nindakake paukuman iki kalebu Abdi Dalem golongan Mertolulutan lan papan pancaosane (piket) ana ing bangsal sangarepe Bangsal Witono Siti Hinggil Lor.
Jalur tengah-tengah Alun-alun Kidul iku uga mujudake jalur utama tumrap jasade Sri Sultan samangsa arep disarekake menyang pasareyan Imogiri. Lakune saka Kemagangan mengidul tekan Tratag Pegalran kidul terus metu tengah-e Rigin kurung tekan Plengkung Gadhing lagi nekuk ngetan nuju Imogiri.
Sri Sultan dhewe samangsa isih ngasta ora bakal tindak menyang njaban Beteng miyos plengkung Gadhing, tekan seprene. Semonoa layon-layon warga Njeron Betengan, yen tilar donya jasade ora bakal diliwatake plengkung Gadhing, senajan kramatane mung ana ing Makam Krapyak, Pugeran utawa Tawangsari Dukuh.
Kahanan Alun-alun Kidul khususe wektu saiki wis akeh bedane karo jaman-jaman wingi sadurunge taun-taun patang puluhan, luwih-luwih salebare wayah surup, wis arang-arang sing wani ngambah kono. Saka kulon alun-alun yen arep menyang wetan alun-alun, Langenastran upamane, trima ngalang sethithik ning slamet. Beda karo saiki, ora awan ora bengi. Yen awan meh kemput mubeng Alun-alun akeh bakul tiban, endi sing warung angkringan, klithikan barang-barang bekas utawa wong-wong tuwa nyambi momong bocah ndelok gajah, bal-balan lan liyane meneh. Yen bengi dodolan angkringan, warung lesehan, kalamangsa wayangan sewengi lan tontonan liyane.
Seje meneh barang langka lan ora ngendi-endi ana, sing disebut “Mas Angin”, saka tembung wutuhe “Masuk Antar Beringin”. Ora ana dina lowong. Saben bengi, ora enom ora tuwo, ora lanang ora wadon, kepara wong-wong manca (turis-turis asing) ana sing ketarik melu-melu nyoba “Mas Angin”.
Sajrone suwasana peteng (bengi) mripate diblebet kain ireng, saka jarak 30 meteran saka ringin kurung nyoba mlaku mengidul nrobos longkangan antarane ringin kurung kekarone sing ambane mung wetara rolas meteran. Sing arep nyoba wis diprenahake bakal bisa metu tengah-tengahe longkangan, alon-alon mlaku ngidul. Ngarepake tekan ngarep longkangan kang kudu dirobos, malah nggiwar-nggiwar, ana sing banjur ngetan, ana sing ngulon, malah ana sing setengah balik ngalor.
Ana turis manca, ditakoni kok nyasar. Jawabane kayane ngarepe mau ana blumbang, mula mlipir-mlipir. Lan ana sing krasa yen awake krasa anget-anget, sajake ana barang kobong mula njur salin dalan. Wangsalane sing jare ora bisa nembus pancen werna-werna. Ana sawenehing lomba Mas Angin , tau klakon jare sing menang malah bocah cilik enem taunan. Sing padha weruh komentare werna-werna. Ana jare sing ngomentari bocah durung duwe dosa, mesthi bisa nrobos.
Sumber: Majalah Djaka Lodang
Thursday, September 22, 2011
Tuesday, September 20, 2011
Alun-alun Keraton Ngayogyakarta Hadiningrat (2)
Seje karo Alun-alun Lor, seje maneh karo Alun-alun Kidul (Pengkeran). Kawiwitan saka Benteng Krapyak dilambangake mujudake asale Roh kang ing kono katon anane kampung Mijen, dijupuk saka tembung Wiji. Kala semana kang aran prajurit Miji, mapane uga ana ing kampung Mijen.
Wiwit saka kene kabeh wis ditata kanthi wujude perlambang-perlambang. Perlambang kang nyedhaki karo jarwadhosoke tetembungan karo kang dadi ancas-karepe. Kayadene taneman wit tanjung lan asem, sedalan-dalan nggambarake anane bocah-bocah kang isih lempeng lurus, jarwo dhosoke isih dianggep “nengsemake” mula perlu tansah disanjung. Tumekane masa remaja, rupa lan tingkah lakune tansah katon nengsemake. Metune sinom tumrape bocah wadon ‘rambut sing thukul ing perangane bathuk nduwur’, muwuhi endah paras-praupane. Jarwa dhosoke, Sinom saka jeneng godhong asem kang lembut-lembut warnane ijo-ijo, endah yen sinawang.
Tumekane Alun-alun Kidul ana kiwa tengene Gapura Alun-alun, dipergoki anane wit ringin kembar kiwa tengen, sebutane ringin Wok. Saka tembung wutuhe “Brewok”. Apa sing dikarepake tembung iki, sumangga padha ditapsirake dhewe. Kang mesthine ora adoh saka maknane Kiasan kang kasebut mburi.
Kaya Alun-alun Lor, ing satengahe Alun-alun Kidul (Pengkeran) uga ana wite ringin kembar loro. Kiasane mujudake bageyane anggota bagan (raga) kang dianggep winadi, kudu dijaga kang rapet (dirahasiakan). Mula loro-lorone disengker kanthi pager bata kang kuwat murih ora gampang jugrug, pager bata loro-lorone disebut Supit Urang.
Dalan gedhe lima kabeh-kabehe ketemu lan manunggal ing Alun-alun Kidul, dikiasake Panca Indra. Dene Lapangan Alun-alun Kidul, kang wiwit biyen mula mujudake lemah pasir, ora digebal suket, dilambangake minangka kahanan kang durung tumata. Isih gampang obah-owah, kesampar mrana-mrene. Anane wit Kweni lan Pakel kang jamane wingi ditandur ngubengi alun-alun, jarwa dhosoke dadi wiwit “wani”, jalaran wis ngancik diwasa “akil balik” (pakel).
Wit Gayam kang ditandur ing kiwa tengen Bangsal Siti Hinggil kidul kanggo nggambarake rasa ayom-ayeme para remaja kang lagi nandhang asmara (gayam-ayom-ayem).
Sadurunge lenggah ing Kedhaton saiki, Sri Sultan HB I biyen mesanggrah ing Ambar Ketawang, wetara limang kilo meteran ngulon saka Ngayogja. Pindhahe Sri Sultan HB I mengetan tekan Beteng Krapyak nekuk ngalor mlebu Plengkung Gading, alun-alun kidul tekan Kraton.
Pranyata jalur dalan iki – Krapyak- Plengkung Gading- Alun-alun Kidul-, sabanjure uga dadi jalur tindake Kanjeng Ratu Kidul samangsa mertamu marang Sri Sultan ing Kedhaton. Semonoa yen kundur uga liwat jalur alun-alun kidul – Gading- Krapyak.
Tumrape abdi dalem prajurit, ya sing arep nindaki ayahan caos/piket menyang Kraton lan Ambarrukma uga liwat plengkung Gading metu satengahe Alun-alun kidul, semonoa uga baline saka nindaki ayahan metu dalan kang sekawit tumekane Kumendaman. Jaman wingi kang mengkene iki temindak meh saben telung jaman sepisan.
Sumber: Majalah Djaka Lodang
Wiwit saka kene kabeh wis ditata kanthi wujude perlambang-perlambang. Perlambang kang nyedhaki karo jarwadhosoke tetembungan karo kang dadi ancas-karepe. Kayadene taneman wit tanjung lan asem, sedalan-dalan nggambarake anane bocah-bocah kang isih lempeng lurus, jarwo dhosoke isih dianggep “nengsemake” mula perlu tansah disanjung. Tumekane masa remaja, rupa lan tingkah lakune tansah katon nengsemake. Metune sinom tumrape bocah wadon ‘rambut sing thukul ing perangane bathuk nduwur’, muwuhi endah paras-praupane. Jarwa dhosoke, Sinom saka jeneng godhong asem kang lembut-lembut warnane ijo-ijo, endah yen sinawang.
Tumekane Alun-alun Kidul ana kiwa tengene Gapura Alun-alun, dipergoki anane wit ringin kembar kiwa tengen, sebutane ringin Wok. Saka tembung wutuhe “Brewok”. Apa sing dikarepake tembung iki, sumangga padha ditapsirake dhewe. Kang mesthine ora adoh saka maknane Kiasan kang kasebut mburi.
Kaya Alun-alun Lor, ing satengahe Alun-alun Kidul (Pengkeran) uga ana wite ringin kembar loro. Kiasane mujudake bageyane anggota bagan (raga) kang dianggep winadi, kudu dijaga kang rapet (dirahasiakan). Mula loro-lorone disengker kanthi pager bata kang kuwat murih ora gampang jugrug, pager bata loro-lorone disebut Supit Urang.
Dalan gedhe lima kabeh-kabehe ketemu lan manunggal ing Alun-alun Kidul, dikiasake Panca Indra. Dene Lapangan Alun-alun Kidul, kang wiwit biyen mula mujudake lemah pasir, ora digebal suket, dilambangake minangka kahanan kang durung tumata. Isih gampang obah-owah, kesampar mrana-mrene. Anane wit Kweni lan Pakel kang jamane wingi ditandur ngubengi alun-alun, jarwa dhosoke dadi wiwit “wani”, jalaran wis ngancik diwasa “akil balik” (pakel).
Wit Gayam kang ditandur ing kiwa tengen Bangsal Siti Hinggil kidul kanggo nggambarake rasa ayom-ayeme para remaja kang lagi nandhang asmara (gayam-ayom-ayem).
Sadurunge lenggah ing Kedhaton saiki, Sri Sultan HB I biyen mesanggrah ing Ambar Ketawang, wetara limang kilo meteran ngulon saka Ngayogja. Pindhahe Sri Sultan HB I mengetan tekan Beteng Krapyak nekuk ngalor mlebu Plengkung Gading, alun-alun kidul tekan Kraton.
Pranyata jalur dalan iki – Krapyak- Plengkung Gading- Alun-alun Kidul-, sabanjure uga dadi jalur tindake Kanjeng Ratu Kidul samangsa mertamu marang Sri Sultan ing Kedhaton. Semonoa yen kundur uga liwat jalur alun-alun kidul – Gading- Krapyak.
Tumrape abdi dalem prajurit, ya sing arep nindaki ayahan caos/piket menyang Kraton lan Ambarrukma uga liwat plengkung Gading metu satengahe Alun-alun kidul, semonoa uga baline saka nindaki ayahan metu dalan kang sekawit tumekane Kumendaman. Jaman wingi kang mengkene iki temindak meh saben telung jaman sepisan.
Sumber: Majalah Djaka Lodang
Monday, September 19, 2011
Alun-alun Keraton Ngayogyakarta Hadiningrat (1)
Seje karo kutha/kabupaten, luwih-luwih kang disebut kutha/kabupaten lawas, akeh-akehe padha duwe alun-alun. Mung bedane karo kutha/kabupaten liyane, Ngayogjakarta lan Surakarta padha duwe alun-alun nganti loro. Alun-alun kidul (pengkeran) karo Alun-alun Lor. Siji-sijine cak sekawit wis ditata lan duweni kalungguhan kang ora padha.
Gambarane: tumrap Alun-alun Lor Ngayogjakarta kena diibaratake Sri Sultan kerep bisa sapatemon karo kawulane. Wujude patemonan ing antarane lantaran Pengetan-pengetan Garebeg kang setaune nganti ambal kaping telu: Garebeg Mulud, Garebeg Syawal, Garebeg Besar, perayaan Sekatenan kang karo pasar malemane sok nganti sesasinan.
Jaman wingi para kawula lan Sri Sultan uga bisa bebarengan nyumurupi anane Latihan Watangan lan rampogan prajurit karo macan. Mung wektu iki acara kasebut wis ora dianakake maneh. Upacara Taun Dal, tegese saben sewindu sepisan, Kraton nganakake upacara nyembeleh Kebo Bule mapan ing tengah-tengahe ringin kurung Alun-alun Lor. Acara nyembeleh kebo bule duwe makna kang mambu-mambu pulitik. Kebo Bule diibaratake bangsa kulit putih kang atusan taun njajah bangsa Nusantara. Kebo bule kang disembelih nganti sawulu-wulune dianggo rebutan masarakat petani, kanggo tumbal pesawahane.
Papan tengah-tengahe Alun-alun Lor adhakane uga sok kanggo “pepe” tumrape kawula Ngayogjakarta. Ora narimakake marang keputusan Pengadilan banjur laku “pepe”, nyuwun pengadilan marang Sri Sultan. Cara tembungane saiki “naik banding” marang tataran Pengadilan kang luwih dhuwur. Carane: lungguh sila madhep kidul (Siti Hinggil) kanthi kemul lawon putih. Samangsa entuk timbalan banjur dikeparengake sowan mlebu.
Tamu-tamu kang arep mertamu marang Sri Sultan, lumebune kraton uga ngliwati Alun-alun Lor.
Tratag Pagelaran ing sangarepe Siti Hinggil jaman wingine kagem inspeksine Sri Sultan samangsa ana gladhen resik ngarepake acara garebeg tetelune. Kaya padatan seminggu sadurunge acara resmi Garebeg dianakake gladen reged pitung dina lan gladhen resik sepisan.
Inspeksi prajuritan Sri Sultan HB IX lan VIII nalika isih kiyat nitih kuda dhewe. Nanging bareng wis ketingal ora keduga nitih kuda, inspeksine nitih kereta Kanjeng Kyai Jethayu. Kereta tanpa kusir lan blak-blakan ora nganggo payon. Kusir kereta numpak jaran kang narik kereta Kanjeng Kyai Jethayu. Tratag Pagelaran kidul uga dhasare isih pasir lan payone nam-naman bambu. Mung cagake kang pengkuh kayadene cagak Pagelaran Lor.
Sumber: Majalah Djaka Lodang
Gambarane: tumrap Alun-alun Lor Ngayogjakarta kena diibaratake Sri Sultan kerep bisa sapatemon karo kawulane. Wujude patemonan ing antarane lantaran Pengetan-pengetan Garebeg kang setaune nganti ambal kaping telu: Garebeg Mulud, Garebeg Syawal, Garebeg Besar, perayaan Sekatenan kang karo pasar malemane sok nganti sesasinan.
Jaman wingi para kawula lan Sri Sultan uga bisa bebarengan nyumurupi anane Latihan Watangan lan rampogan prajurit karo macan. Mung wektu iki acara kasebut wis ora dianakake maneh. Upacara Taun Dal, tegese saben sewindu sepisan, Kraton nganakake upacara nyembeleh Kebo Bule mapan ing tengah-tengahe ringin kurung Alun-alun Lor. Acara nyembeleh kebo bule duwe makna kang mambu-mambu pulitik. Kebo Bule diibaratake bangsa kulit putih kang atusan taun njajah bangsa Nusantara. Kebo bule kang disembelih nganti sawulu-wulune dianggo rebutan masarakat petani, kanggo tumbal pesawahane.
Papan tengah-tengahe Alun-alun Lor adhakane uga sok kanggo “pepe” tumrape kawula Ngayogjakarta. Ora narimakake marang keputusan Pengadilan banjur laku “pepe”, nyuwun pengadilan marang Sri Sultan. Cara tembungane saiki “naik banding” marang tataran Pengadilan kang luwih dhuwur. Carane: lungguh sila madhep kidul (Siti Hinggil) kanthi kemul lawon putih. Samangsa entuk timbalan banjur dikeparengake sowan mlebu.
Tamu-tamu kang arep mertamu marang Sri Sultan, lumebune kraton uga ngliwati Alun-alun Lor.
Tratag Pagelaran ing sangarepe Siti Hinggil jaman wingine kagem inspeksine Sri Sultan samangsa ana gladhen resik ngarepake acara garebeg tetelune. Kaya padatan seminggu sadurunge acara resmi Garebeg dianakake gladen reged pitung dina lan gladhen resik sepisan.
Inspeksi prajuritan Sri Sultan HB IX lan VIII nalika isih kiyat nitih kuda dhewe. Nanging bareng wis ketingal ora keduga nitih kuda, inspeksine nitih kereta Kanjeng Kyai Jethayu. Kereta tanpa kusir lan blak-blakan ora nganggo payon. Kusir kereta numpak jaran kang narik kereta Kanjeng Kyai Jethayu. Tratag Pagelaran kidul uga dhasare isih pasir lan payone nam-naman bambu. Mung cagake kang pengkuh kayadene cagak Pagelaran Lor.
Sumber: Majalah Djaka Lodang
Subscribe to:
Comments (Atom)